Bijna dertig jaar bewandelde hij dezelfde weg: anderen het naar de zin maken door ze te volgen en zich te voegen. Het had hem gelukzalige momenten opgeleverd, tevreden omstanders maar een jaar geleden brak het ineens op, het werd teveel te zwaar te leeg. Hij werd er niet meer door geraakt, het gelukzalige gevoel van anderen gelukkig maken, het zoog hem leeg. Hij was aan het verdwijnen. Zijn levenslust zag de bodem; zijn dagelijkse levenselixer ‘als ik anderen gelukkig zie, ben ik het ook’ had zijn kracht verloren.
In mijn vrijwilligerswerk met nieuwkomers luisterden we deze zomer in het kader van taalles naar Stef Bos en AlieB. Een aanstekelijk nummer op een schijnbare achternamiddag door beiden gecomponeerd: “Sta op, laat je zien want ik mis je.” Niet elk woord hoefde vertaald te worden om na het luisteren een zucht te kunnen slaken, zo bleek. “Oh, wat mooi.”
Opstaan in vreemd land waar je lang afhankelijk blijft van hulp van anderen, je eigen stem laten horen in plaats van meebewegen met je weldoener, het is een kunst. Als een windvaan meewaaien, het is zoveel rustiger en veiliger. Een tegenstem ontwikkelen vanuit een achterstandspositie is bijna niet te doen. Al jaren knik je ja en amen om boze blikken te voorkomen. ‘Ik ben aardig voor jou dan blijf jij aardig voor mij.’ En dan dit lied. Het appelleert aan een ver verstopt gevoel, een diep verlangen dat werd opgeborgen toen men huid en haar moest redden in een gammele boot en eenmaal aan wal bij het ontvangen van de eerste korst brood.
Mijn klant heeft werk waarin hij faciliterend is aan het groter geheel. Hij cijfert zichzelf weg en geniet van de ontwikkeling van anderen. Cijferde. Het lukt namelijk niet meer. De meest basale behoeftes om zijn werk goed te kunnen doen lagen te lang onder het stof. Het voelt als verstikkend, hij krijgt last van zijn keel. Dankzij de gesprekken ontdekt hij weer wat waardevol is, waarom hij er toe doet, wat hij kan en waarom hij van toegevoegde waarde is. In zijn werk gaat hij oefenen door letterlijk op te staan, door zichzelf te laten zien en horen. Oefenen. Het is immers lang geleden. Hij heeft zichzelf gemist.
illustratie: Willem van den Hoed, Adena