Boekpresentie Macht en moed samen met Ilja Leonard Pfeijffer
door Erik Pool
De spanningen in de wereld nemen toe. Na de inval van Rusland in Oekraïne in maart 2022, is daar sinds oktober 2023 de oorlog rond en in Gaza bijgekomen. Er zijn ook spanningen in Nederland, bijvoorbeeld rondom stikstof, klimaat en migratie. Die hebben de verkiezingsuitslag sterk beïnvloed.
Binnenlandse problemen en internationale vraagstukken zijn sterk met elkaar verbonden. In Nederland leven we niet op een eiland, we zitten middenin de wereld. Daar zullen de vier partijen die spreken over een nieuw kabinet, goed rekening mee moeten houden. Fokke & Sukke maakten als grap, dat je met oplossingen problemen niet oplost. Waarmee ze natuurlijk bedoelen: het is allemaal niet zo eenvoudig, met een paar plannen en een paar maatregelen ziet de wereld er niet zomaar beter uit. Spanningen in de samenleving laten zich nu eenmaal niet gemakkelijk ‘wegpraten’.
Dat zien we ook onder ambtenaren. Zij roeren zich in het publieke debat, soms met een actie op straat, soms met een opiniestuk in de krant, soms met een protestpetitie gericht aan de leiding van departementen. Van dit zogeheten ‘ambtelijk activisme’ is niet iedereen gediend, terwijl anderen het juist gezond vinden dat ambtenaren staan voor hun vak en hun ambtseed recht willen doen. Een stabiel en betrouwbaar, volgens de grondwet opererend ambtenarenapparaat, houdt de boel een beetje op koers. De politiek kan nogal zwalken en soms voor de gemakkelijke oplossing gaan, waardoor de echte problemen ondergronds blijven doorsudderen. En de klappen worden dan meestal opgevangen door de mensen die het toch al niet makkelijk hebben, door armoede, een slechte gezondheid of door de pech in de verkeerde wijk geboren te zijn. De postcode van je woonadres is soms letterlijk bepalend voor je kansen op arbeidsmarkt of voorspellend voor je gezondheid. Ook dat onrecht zal bij het formeren van een nieuw kabinet belangrijk zijn.
Ik voel me bevoorrecht dat ik als rijksambtenaar een bijdrage mag leveren om dit type problemen en spanningen in goede banen te leiden. Dat doe ik samen met de collega’s van het kernteam Dialoog & Ethiek en met inmiddels honderden ambtenaren die zich bij onze ‘beweging’ aansluiten. Wij werken allemaal voor de rijksoverheid en proberen van binnenuit de overheid beter te maken. Want na de toeslagenaffaire was het duidelijk dat niet alleen de politiek moest nadenken over haar eigen manier van doen, maar dat ook ambtenaren zich nog eens goed achter de oren moesten krabben: doen wij ons werk goed, moeten wij politieke opdrachten blind uitvoeren, welke grondrechten moeten we in de gaten houden, kijken we voldoende naar de belangen van burgers?
Mijn visie op het ambtenarenwerk heb ik in 2021 gepubliceerd in het boek ‘Macht en moed’. Daar zijn inmiddels 20.000 exemplaren van over de virtuele toonbank gedaan. En in 2023 heb ik met twintig anderen een bijbehorend praktijkboek samengesteld, ‘Macht en moed Praktijkboek’. De boeken staan vol met filosofische reflecties op deze tijd. Er staan teksten in over levenskunst, ethiek en het goede leven. En in het praktijkboek staan boeiende teksten van onder anderen Chris van Dam, Sandra Palmen, Paul van Tongeren, Freek de Jonge en Gijs Scholten van Aschat, aangevuld met vijftig werkvormen en aanwijzingen om goed te kunnen spreken over ethiek, ‘goed werk’, verzaken. Het hele praktijkboek staat bovendien vol met citaten van en informatie over de politiek denker uit de vorige eeuw Hannah Arendt. Beide boeken zijn eind 2023 door ISVW Uitgevers uitgegeven. Ze zijn tegen kostprijs (€ 15 per boek) te bestellen in webwinkels en boekhandels.
