”Zelfs in de meest duistere tijden hebben we het recht op enige verlichting te hopen. Die zou wel eens in mindere mate afkomstig kunnen zijn van theorieën en concepten dan van onze flikkerende, vaak zwakke vlam die sommige mannen en vrouwen, door hun leven en werk, onder bijna alle omstandigheden weten te ontsteken en laten schijnen over de tijd die hun op aarde gegeven is.”
Dit citaat van Hannah Arendt gebruikte ik als begin van een nieuwsbrief die verzonden moest worden, omdat de nieuwe privacywetgeving van toepassing werd. Het lijkt een vreemde move. Dit citaat uit haar boek Men in Dark Times (1968) is geen beschrijving van mijn beleving van de huidige tijd. Zo duister is het toch niet dat er regels moesten komen om onze persoonsgegevens te beschermen? Regels die we blijkbaar nodig hebben om samen te kunnen leven.
Regelzucht heeft onze samenleving niet gelukkiger gemaakt. Regels verstikken de zorg, het onderwijs. Regels geven schijnveiligheid. Zonder regels lijken we elkaar niet meer te vertrouwen. Alsof we ons zelf niet meer vertrouwen. Bij een kruispunt hebben we altijd nog zelf uit te kijken en een keuze te maken: steek ik over of blijf ik staan? Dit vertalend naar levenskunst, een moderne variant op de klassieke filosofie, die in de oudheid als een manier van leven werd gezien: het domein van ethiek kent geen wetten. Trouw aan jezelf is het enige criterium, trouw aan je eigen dialogisch denken: kan ik met mezelf leven als ik dit doe?
Hoe kom ik tot ethisch besef? Een doorleefd idee over leven en samenleven ontstaat niet door wetgeving, maar door ervaringen, voorbeelden. Op de plek tussen mensen, daar waar ons aards bestaan wordt vormgegeven, daar vindt het leven plaats. Daar word ik verwarmd door ‘flikkerende vlammen’, door mensen. Verlichting, een licht gevoel, ontstaat als ik mensen ontmoet en liefde ervaar. Dat is de plek om van de wereld te houden. Amor Mundi.
Ondertussen hebben we het met de nieuwe wet te doen. Onze samenleving heeft afspraken nodig. Maar dat ontslaat ons niet van zelf-denken. Dialogisch denken geeft ons vrijheid van denken en maakt ons verantwoordelijk voor hoe we denken en handelen. De komende tijd ga ik eens puzzelen op de vraag: lukt het mij om zorgvuldig met elkaar en mezelf om te gaan? Met dank aan de nieuwe regelgeving.
Ria Pool Meeuwsen,
zakelijk leider
