Jaren geleden zag ik een ontroerend stukje video-art n.a.v. een bijbelverhaal. Wat een prachtig schilderij is, was door Bill Viola vertaald naar levend beeld: The Greeting, een ontmoeting tussen twee zwangere vrouwen. De manier waarop ze elkaar begroetten, het kind bij zich dragend, de warmte die daaruit sprak, keer op keer bekeek ik de beelden. Ik probeerde de woorden op te vangen, de blikken te lezen, hun handen te voelen, hun stem te horen.
Wieteke van Zeil besprak ooit in de Volkskrant het bewuste schilderij. Zij koppelde het aan haar lentegevoel, maar legde ook een verband met het dagelijks leven en hoe dit een routine kan worden. “Op zo’n lentedag is het alsof je even opnieuw ziet wat er al was en dat is de mooiste breuk in routine die er is. De routine die er in de herfst en winter in sloop, toen we zonder het te merken op een doffe, automatische piloot gingen. Uur in, uur uit, dag in, dag uit, week in, week uit. Werken, boodschappen doen, koffie-automaat, file rijden, vaatwasser uitruimen. Je leven hoeft niet miserabel te zijn om er op z’n tijd in vast te draaien. Het gebeurt zo, als je ongemerkt alles compleet vanzelfsprekend bent gaan vinden. Routine bestaat voor wie het niet door heeft.
Er is een speech uit 2005 van de auteur David Foster Wallace, ‘This is Water’, die hij gaf aan jonge studenten van een universiteit. Pak een kop koffie zou ik zeggen, zoek ‘m op YouTube en ga er even voor zitten – het is een van de mooiste, geestigste en waarste speeches die ik ooit beluisterde. Het gaat precies hierover: routine. Wat die studenten nog niet weten dat ze te wachten staat, die andere kant van het volle leven waarop ze zich voorbereiden: de dingen die je dag in, dag uit, gaat doen, jaar in, jaar uit, en de doodse verveling en ergernissen die daarmee gepaard gaan. ‘Leren hoe te denken’, zoals vaak wordt gezegd op universiteiten, betekent volgens Wallace: leren dat je een keuze hebt wát te denken. Hoe betekenis te geven aan de dingen, een ander perspectief te zien. Als je dat bewustzijn niet ontwikkelt, schiet je op een dag in een groef van diepe, onbewuste routine. Dan vind je het normaal om te schelden op een fietser die je afsnijdt en zal dat elke dag weer gebeuren.
De auteur begint met een parabel: een oude vis komt op een dag twee jonge vissen tegen en zegt: ‘Goedemorgen jongens, hoe is het water?’ Waarop de ene jonge vis de andere aankijkt en zegt: ‘What the hell is water?’ Werkelijke vrijheid, zegt Wallace, heeft met aandacht te maken, met de discipline om te kiezen hoe je tegen dingen aan wilt kijken, dát het ook anders kan. Het alternatief is doodse routine. De speech raakt des te meer omdat David Foster Wallace drie jaar later het leven zelf te moeilijk vond, en het zich benam.
Aan het einde van de speech wenst hij de studenten een bewustzijn toe van alles wat echt is en essentieel, wat verborgen lijkt maar recht voor onze neus staat. Dat we ons blijven herinneren: ‘Dit is water, dit is water’.”
Wat voor mij een (over)bekend verhaal uit de bijbel was, werd een nieuwe beleving. Ik zag iets wat echt en essentieel is: ontmoeting tussen twee gewone vrouwen met een eigen verhaal over geboorte en mens-zijn. De lente laat ons opnieuw kijken. Alsof we elk jaar opnieuw geboren worden.
Jacopo Pontormo: De ontmoeting tussen Maria en Elizabeth (de Maria-Visitatie). Circa 1528-29; olieverf op paneel; 202 x 156 cm. Hangt in de kerk Pieve di San Michele Arcangolo Carmignano, Italië. © Antonio Quattrone
bron: De Volkskrant, 14.03.15
