In de gesprekken die ik voer komt nogal eens hetzelfde thema terug: ‘Als ik… dan had…’. Terugkijkend willen we zo graag het verleden repareren. In de Volkskrantbijlage van 09.11 sprong voor mij het interview met Isa Hoes eruit. Haar man (en acteur) Antonie Kamerling stierf drie jaar geleden door zelfdoding na jaren van zware depressiviteit. De interviewer stelde de Als-vraag: “Denk je dat als jullie er vroeger bij waren geweest en Antonie psychiatrische hulp had gekregen en goede medicijnen, dat zijn dood dan te voorkomen was geweest?”. Isa: “Wie zegt dat dat beter was geweest? Wat hadden medicijnen met hem gedaan? Hadden we dan de Antonie gehad die ik twintig jaar heb gekend, deze leuke, creatieve, geweldige, stralende, gevoelige, mooie Antonie? Of was dat überhaupt allemaal verdwenen, was dat met pillen allemaal weggedrukt? En hoe was hij dan geworden? Een egaal mens dat op zijn tachtigste aan weet ik wat was overleden, en wie was dat geweest? Daar ga ik helemaal niet over, of Antonie gered had kunnen worden.”
Isa raakt iets wezenlijks aan: Hoe weten wij of een ander verleden beter voor onszelf, laat staan voor een ander zou zijn geweest? We zullen nooit weten hoe een andere afslag een andere kleur aan ons leven had gegeven. Wie waren we dan tegengekomen? Welke blokkades of mogelijkheden hadden we dan ontmoet? En, om met Isa te spreken, het is maar zeer de vraag of die afslag goed voor ons was geweest. Wat er nu is, is wellicht niet in al zijn facetten optimaal, maar het is er wel. Treuren om een verleden wat er niet was, spijt hebben over keuzes in het verleden, het is zo zinloos. Als je vandaag een keuze maakt, dan maak je toch de keuze die vandaag bij jou past, met alle kennis die je in je hebt? Meer heb je niet en minder ook niet. Dit is waar je het mee moet doen, waar je het mee mag doen. Dankzij het – in jouw ogen wellicht bizarre – verleden heb je je ontwikkeld tot wie je nu bent.
Ik denk dat het uiteindelijk niet zozeer de vraag is wie je allemaal bent, maar dat het er eerder op aankomt of je er wilt zijn. Durf je het leven serieus te nemen, heb je de moed om te gaan leven? Ooit heb je leren lopen, aan de hand van waarschijnlijk je ouders. Nu je volwassen bent en verantwoordelijk voor je eigen leven is het aan jou om verder te gaan. Ik wens je een mooie wandeling.
