De buitenwereld kan soms zo onrustig zijn. Het zijn niet alleen de terroristische aanslagen die onze binnenwereld raken, het zijn ook de dagelijkse gebeurtenissen die aandacht vragen. Een kind dat pubert, de moeder die belt, een zus die negeert, de buurman met zijn gedrag, de leidinggevende met zijn opdracht, allemaal voorbeelden waar je als mens last van kan hebben. Ze raken, maken boos, geven irritatie. Het liefst zouden we de wereld naar onze hand willen zetten, zodat het allemaal op onze manier gaat.
Zaterdag kwam de vraag ‘is levenskunst een luxe?’ op tafel. Voor mij is levenskunst bewust leven en samenleven. Het woordje bewust laat een actieve houding zien. Je wilt je bewust zijn van gedachten, gevoelens en handelen. Socrates zou zeggen: “Een leven zonder zelfonderzoek is geen leven.” Deze uitspraak zit voor mij op hetzelfde spoor. Het leven op je af laten komen zonder daar af en toe bij stil te staan, zonder er over na te denken is geen leven maar overleven. Je reageert op wat er komt en waait mee met de wind van dat moment.
Leven is weten van waaruit je leeft. Het is zo veel waardevoller om te zoeken naar waarheid dan snel en gemakzuchtig te oordelen. Dat is wijzen naar de ander in plaats van je zelf te onderzoeken: wat raakt mij? Wat denk ik nu en klopt dat? Welke gedachten zitten er achter en waarop baseer ik die? Passen die gedachten bij hoe ik het leven wil staan? Bij wie ik in essentie wil zijn?
Veel mensen verwachten een antwoord als ze langs komen voor een individueel gesprek of workshop. Begrijpelijk als je jezelf hebt vastgedraaid in het dagelijks bestaan. Maar het is onmogelijk om voor anderen te denken. ‘Niet wie men een waarheid voorhoudt, maar wie zich steekt aan een probleem, gaat aan het denken.’ Dit citaat zegt alles. Een ander kan niet jouw probleem oplossen, je hebt het zelf op te zoeken. Je hebt je zelf te onderzoeken, te be-denken. Omdat niemand mij is en ik ik wil zijn, ook al heb ik een probleem.
Nee, bewust leven en samenleven is geen luxe. Alleen zo kan ik mijn leven werkelijk leven. Mezelf verantwoordelijk maken is ook noodzaak als ik wil samenleven. Ik ben te bevragen op wat ik zeg en doe. Er ontstaat een gesprek.
Maar…, het is ook doodeng om verantwoordelijk te zijn voor mijn eigen gedachten, gevoelens en handelen. Dan kan ik niemand meer de schuld geven en heb ik elke keer weer mezelf te bevragen. En nog meer dan dat, ik moet kleur bekennen. Dan heb ik mezelf uit te spreken en dat is spannend. Voor je zelf staan kan eenzaam voelen. Want wat denkt die ander dan van mij? We kunnen het samen oneens zijn en dat kan ongemakkelijk voelen. Een gesprek is niet altijd contact.
Durven we werkelijk zo te zijn? Ons uitspreken onder alle omstandigheden? Ikke niet…
kunst: Mark Manders, Biënnale Venetië 2013
