Herman Finkers zei het nog bij College Tour: we verwachten van onze politici een groter verhaal. Paul Scheffers, hoogleraar Europese studies dit weekend in de Volkskrant: “We besteden de morele vragen waarmee we worstelen uit aan autoritaire regimes.” Morele verlegenheid als oorzaak van politieke verdeeldheid. Het grote verhaal, een gemis. “Wie niet in staat is betekenis te geven aan de werkelijkheid om hem heen zal ook niet in staat zijn er vorm aan te geven, een richting van handelen te bepalen of leiding te geven aan degenen die dat moeten doen.” (Praktisch filosoof Jos Kessels over leiderschap uit: De jacht op een idee).
Er was een tijd dat we ons lieten leiden door morele vergezichten, verwoord door mannenbroeders uit kerkelijke, politieke en maatschappelijke kringen. Zij wisten wat goed voor ons was, zij leiden ons naar vergezichten zoals een ouder een kind door het leven leidt. ‘Toen we kind waren, dachten we als een kind en hadden we kinderlijke verlangens. Nu zijn we volwassen, moreel volwassen.’ Het is aan ons om de draden van ons leven bij elkaar te laten knopen, om een idee te ontwikkelen van een groter geheel. Om betekenis te geven aan ons leven en daar samenhang in aan te brengen: dit ben ik, zo wil ik samenleven, hier sta ik voor. We kunnen blijven wachten op nieuwe ouderfiguren, op nieuwe wijzen – en er zullen altijd mensen zijn die inspireren – maar we kunnen ook zelf aan de slag.
Lange tijd is filosofie gezien als zuiver analytisch denken, en dat heeft zeker zin. Analyseren is onderscheiden. Maar filosofie is meer. Filosofie is ons eigen leven serieus nemen, onze eigen ervaringen. Is onszelf onderzoeken op zijn tijd, en daardoor verdieping geven aan ons denken, voelen en handelen. Filosofie is betekenisgeving en samenhang. We zijn kleine mensen in het grote geheel van de mensheid. Maar in dat grote is het kleine wezenlijk en waarachtig. Het maakt deel uit van dat groter geheel en in die ketting is die ene schakel die wij zijn verbindend.
We hebben inderdaad een idee van onze politici nodig hoe zij de inrichting van onze samenleving zien. Wat zij belangrijk vinden, waar ze voor staan. Cijfers, statistieken, wetten en afspraken, het zijn kille sturingsmechanismen die suggereren dat de wereld maakbaar en beheersbaar is. Maar achter elke politieke uitspraak staat een mens en elk mens laat zich leiden door gevoelens, gedachten, morele leefregels. Geen enkel mens is een lege huls. Elk mens is een vat vol verhalen. Het vraagt moed ze durven te benoemen, zodat we weten, ja voelen wat de ander drijft. Hoe hij leiding geeft aan zichzelf en daarmee aan ons land, aan een organisatie, een school, ziekenhuis of bedrijf.
Maar, geldt dat ook niet voor ons eigen leven? Het Grote Verhaal Vertellen? “Socrates leidde het onderzoek altijd doelbewust terug naar onze innerlijke toestand, ervan uitgaande dat de buitenwereld altijd een uitvergroting is van de eigen binnenwereld, dat de werkelijkheid om ons heen niets anders is dan ‘de persoon groot geschreven.” (Kessels) We verlangen iets van buiten, maar moeten we ook niet van binnen aan de slag? We kunnen als een kind blijven wachten, maar laten we ons eigen grote verhaal gaan schrijven. Laten we onze verbeeldingskracht gaan gebruiken, de poëtische kracht die niet gaat over cijfers en analyse, maar over de zachte waarden in ons leven: liefde, vertrouwen, kwetsbaarheid, verlangen en vriendschap. Over welwillendheid en menswaardigheid.
