Gaat dit mij aan, is dit mijn verantwoordelijkheid?


Deze tijd vraagt een heldere stem. La Scuola heeft het initiatief tot de Hannah Arendt Vertelling genomen. Deze vertelling is een verhaal over leven en samenleven, hét thema van deze Duits-Amerikaanse denker en activist, naar wie de vertelling is genoemd. Een ‘verteller’ spreekt niet alleen over een persoonlijke ervaring, maar zet dit in de context van het belang van samen leven en samen werken om een goed leven in een vredige, rechtvaardige maatschappij te kunnen ‘waar-maken’.
Op zaterdag 30 maart 2019 verzorgde de Delftse burgemeester Marja van Bijsterveldt de Vertelling. Bij deze de samenvatting.

Marja van Bijsterveldt spreekt over het leven dat voor haar (en vele anderen) vaak een zoektocht is, naar zin en bestemming. Maar dat het mooie is dat velen ons daarin zijn voorgegaan, waaronder filosofen, kerkvaders/theologen die ons vanuit hun ervaring en inzichten een schat aan wijsheden voor deze zoektocht meegeven.

Zij benoemt Hannah Arendt en haar verhaal over bevrijding door vergeving en het gevaar van gedachteloosheid. Van Bijsterveldt vertelt over haar christelijke opvoeding en de inspiratie die zij haalt uit woorden van mensen als Bonhoeffer, Augustinus en Benedictus.

Zij vertelt over hoe haar leven op z’n kop kwam te staan toen zij van de ene op de andere dag op 28-jarige leeftijd wethouder werd in Almere en vanaf dat moment van de ene in de andere uitdagende omstandigheid beland is, ze het leven soms als een rollercoaster heeft ervaren, van burgemeester naar staatssecretaris en minister en dan nu burgemeester van Delft. Een verloop met heel veel mooie, maar vaak ook zware momenten.

Rode draad in haar leven is ‘verantwoordelijkheid’, voor haar het mooiste maar tevens het zwaarste woord dat er is. Verantwoordelijkheid maakt dat je het beste uit jezelf haalt, je tot ontplooiing komt. Verantwoordelijkheid nemen maakt je gelukkiger, maar kan tevens soms een loden last betekenen. Van haar ouders heeft ze geleerd dat het nemen van verantwoordelijkheid vanzelfsprekend is, er mag een appèl op je gedaan worden.

Ze vertelt hoe Benedictus met zijn oproep tot obedientia (werkelijk gehoor geven aan wat er om je heen gebeurd) en stabilitas (trouw zijn aan wat je begonnen bent) haar geholpen heeft en dat zijn wijsheid, dat een mens slechts met hele kleine stapjes zichzelf kan verbeteren, relativerend werkt.

Sprekend over haar zoektocht naar inspiratie om het leven te leven vertelt zij over haar ontdekking van Simone Weil, een Frans-Joodse filosofe die in haar korte leven van slechts 34 jaar prachtige teksten geschreven heeft. Weil’s verhaal over de twee krachten, licht en zwaartekracht, die het universum beheersen hebben Van Bijsterveldt beter inzicht gegeven in hoe zij als mens om kan gaan met de opgave en verantwoordelijkheden waar ze mee te maken heeft.
Weil pleit voor het aanvaarden van de zwaartekracht in het leven (met zwaartekracht doelt Weil op de weerbarstigheid van het leven; de moeilijke, soms pijnlijke gebeurtenissen, de onderlinge wreedheden, rampen en het tekortschieten als mens), maar Weil plaatst deze zaken, deze zwaartekracht, tegenover die andere kracht, het licht (of de liefde/genade, zoals Weil dit ook wel noemt). Zij roept op niet langs het, soms moeilijke, leven heen te gaan, maar er dóórheen gaan.
En Van Bijsterveldt vertelt over Weil’s overtuiging dat aandacht, échte aandacht voor mensen en gebeurtenissen om je heen, als hefboom kan dienen om die zwaartekracht leefbaar en hanteerbaar te maken.

Van Bijsterveldt gaat vervolgens in op het belang van het zijn van een aandachtige stad. Een stad die met z’n TU en vele jonge mensen middelpunt lijkt te zijn van vliegensvlugge en baanbrekende innovaties en ontwikkelingen, midden in de wereld van de social media. De stad mag daarmee echter niet vluchtig worden, mensen en gebeurtenissen in de stad vragen om echte aandacht i.p.v. vluchtigheid en het snel schakelen van de ene vernieuwing naar de andere, van het ene social mediabericht naar het andere.

Tot slot keert ze terug bij het begrip verantwoordelijkheid. Ze beschrijft wat het met je doet als je deze oppakt, dat je er een rijker mens van wordt en hoe verleidelijk het soms is er van weg te lopen, maar hoe je uiteindelijk alleen tot je recht kan komen wanneer je de taak die je gegeven is oppakt en met overtuiging vervult.

De vraag aan Van Bijsterveldt bij de uitnodiging voor de Hannah Arendt Vertelling was om iets te vertellen over haar idee over leven en samenleven. Het zijn voor haar twee onlosmakelijk verbonden begrippen.

Ze eindigt met de woorden:

“Ik stel me voor dat elk mens zich continu gesteld ziet voor de vraag: gaat dit mij aan, is dit mijn verantwoordelijkheid?
Leven is voor mij de omgang met deze vraag.
Sámenleven is voor mij deze vraag bevestigend beantwoorden.”

Op zaterdag 21 maart 2020 verzorgt de Denker des Vaderlands, Daan Roovers de Hannah Arendt Vertelling. Lutherse kerk, Delft, 16 uur.