Het nieuwe jaar is begonnen. Vuurwerk schoot het oude weg en we kunnen schoon aan het jaar beginnen. Kerstspullen verdwijnen naar zolder…
Oud en nieuw is slechts een ritueel, één moment in het jaar. Toch heeft het moment op zich waarde. Ooit is iemand dit ritueel gestart. Ergens op aarde had iemand behoefte aan een markering, een moment van overgang, wat een ritueel is. Een overgang naar een volgende fase. Rituelen ordenen ons leven, ze laten ons terugblikken en vooruit kijken. Ze laten ons stilstaan bij belangrijkere zaken dan oliebollen en vuurwerk. Stilstaan omdat we vaak daarvoor zo weinig tijd nemen, zo door het jaar heen. Voor je het weet kijk je achterom en zeg je: wat is dat toch weer snel gegaan, dit jaar. Het leven glipt me tussen de vingers…
Ik zal u niet verleiden om elke avond oliebollen te eten en vuurwerk af te steken, maar als ik Hannah Arendt erbij pak kom ik een eind. De grondtoon van ons bestaan is geboorte en dood, nataliteit en sterfelijkheid. Maar waar de meeste filosofen de gedachte van de dood als uitgangspunt nemen, kiest Arendt voor nataliteit, geboortelijkheid. Daarmee kiest ze een heel ander mensbeeld, een in mijn ogen optimistisch mensbeeld. Ze reikt ons het idee aan dat we elke keer weer de mogelijkheid hebben om opnieuw te beginnen. Elke dag worden we opnieuw geboren en hebben we de kans om onszelf in de wereld te zetten.
Ja, zult u zeggen, makkelijk gezegd. Opnieuw beginnen kan nooit, want er ligt altijd wel iets op zolder. We leven met herinneringen, we dragen mentale en fysieke littekens, opnieuw beginnen wist dit alles niet uit. Mee eens. Je bent geworden met alles wat je tot nu toe hebt meegemaakt. Daar hoeven we niet in te blijven hangen, maar ook niet met de grote schoonmaak te laten verdwijnen. Er zijn momenten in ons leven die niet uitblinken van schoonheid, maar ze horen er wel bij.
Er zijn leveranciers van geluk die suggereren dat we zonder zorgen kunnen leven, dat we controle hebben op hoe ons leven gaat, want dat is geluk. De eerste mens die dat lukt moet nog geboren worden.
Geboorte en dood, nataliteit en sterfelijkheid zijn de grenzen én de mogelijkheden van ons bestaan. Binnen die begrenzing voegen we iets toe. “Mensen scheppen voortdurend hun eigen door hen zelf in het leven geroepen voorwaarden.” (Hannah Arendt, Vita Activa p. 21). Op dat stuk zit onze uniciteit, onze kracht tot handelen, tot spreken en doen. Het leven heeft zijn eigen dynamiek. De vraag is: hoe ga je ermee om?
We worden geboren en gaan dood – wat doe jij in de tussentijd?
foto: still uit Portret van een eiland, Jeroen Pool
