Tijdens het (afgelopen) weekend Zin in Limburg spraken we met de deelnemers hoe uniek het is om open en met volle aandacht naar elkaar te luisteren. Om je te kunnen uitspreken zonder een oordeel te voelen. Dit geeft een onbevangenheid die het mogelijk maakt om ook onze kwetsbare kant te laten zien. De plek van verdriet, schroom en schaamte.
Hannah Arendt, de Duits-Amerikaanse denker, benoemt in haar toespraak Von der Menschlichkeit in finsteren Zeiten de ’tussenruimte van mensen’. “Niets lijkt mij in onze tijd problematischer dan onze houding tegenover de wereld, niets minder vanzelfsprekend dan de harmonie met de publieke wereld. (…) De wereld ligt tussen de mensen, en dit ’tussen’ – veel meer dan de mensen of de mens, zoals men gewoonlijk denkt – draagt vandaag onze grootste zorg weg en is in vrijwel alle landen op aarde onderhevig aan de meeste flagrante ontreddering. (…) Sinds de ondergang van de oudheid begrijpen de landen van de westerse wereld de vrijheid om zich niet met politiek in te laten als een fundamentele vrijheid. Een groeiend aantal mensen maakt van deze vrijheid gebruik om zich uit de wereld terug te trekken en zich van de verplichtingen in de wereld te ontdoen. Deze afzijdigheid van de wereld hoeft de mensen niet te schaden; ze kan zelfs grote talenten in staat stellen zich tot genieën te ontplooien, en zo langs een omweg de wereld weer ten goede komen. Alleen gaat met een dergelijke afzijdigheid telkens een nagenoeg aantoonbaar verlies van wereld gepaard; wat verloren gaat, is de specifieke en meestal onvervangbare tussenruimte die precies tussen deze mens en zijn medemensen tot stand is gekomen.”
Tijdens het weekend in Limburg constateerden we, dat er steeds minder plekken te vinden zijn om vrij-uit van gedachten te wisselen. Om woorden te scherpen en gedachten te verrijken, om elkaar te bevragen. En dat we juist dát nodig hebben, die vrije ruimte om te spreken, luisteren en vragen, om te leren de juiste woorden te vinden. Woorden die de gezamenlijke tussenruimte onderhouden. Die, gedragen door onze verantwoordelijkheid, zorgvuldig worden uitgesproken zodat we elkaar kunnen blijven ontmoeten. Zoals een tuinman met aandacht zijn tuin verzorgt, zo bemesten, zaaien, wieden maar ook snoeien we de tussenruimte van het gezamenlijk leven. Elkaar leren verstaan is ambachtelijk het leven bewerken.
Nabuurschap is in het voorjaar gekozen als een thema, passend bij de centrale vraag van La Scuola: wie ben ik, hoe wil ik leven en samenleven? Nabuurschap doet – onverwachts – een steeds dringender appèl op ons: hoe vul ik mijn buur-zijn in?
Hannah Arendt sprak in 1959.