Tegenbeeld

Wilma Keizer Dapper leven
De rellen in Charlottesville (VS) hebben de historische beelden in Nederland ook weer op de kaart gezet. Wat doen we met onze geschiedenis?

Ik ken mensen die foto’s wissen of hele bladzijdes uit hun album scheuren. Alsof mens en gebeurtenis niet meer bestaan. Herinneringen kunnen te gruwelijk zijn, ik kan me dat voorstellen. Gelukkig heb ik ze zelf niet. Bepaalde gebeurtenissen waren voor mij zeker niet prettig. Maar daar is geen foto van. Het zijn de herinneringen die mij dwars hebben gezeten. Of hoe zei de oude filosoof Epictetus het ook alweer?

Het zijn niet de dingen zelf die de mensen
in verwarring brengen, maar hun meningen
omtrent die dingen.

Historische beelden zeggen iets over toen, over hoe men op dat moment in de wereld stond. Men had andere ideeën over menslievendheid, gelijkwaardigheid of staatsrecht. In de context van toen paste het gedrag van de mens van toen. De vraag is: wat past nu? Vereren wij bijvoorbeeld nog steeds de staatsman om zijn daden, de vrijheidsstrijder? Anno nu leven we met andere denkbeelden over leven en samenleven. Past de held van toen daarin?

We kunnen beelden wissen, in onze gemeenschap en privé. Maar de herinnering blijft. Hoe passen we die in ons leven in, met de ideeën van nu? Beelden van toen laten ons reflecteren en opnieuw keuzes maken. Hoe kijk ik nu aan tegen leven en samenleven? Is mijn leven oké? Wil ik zijn in wie ik ben geworden tot nu toe? Hoe leef ík samen? ‘Beelden bewaren, ongeacht de haatgevoelens die de afgebeelde persoon oproept, kan ons helpen bij het leren leven met ons verleden, hoe akelig dat ook is, en er wijzer door worden’, aldus Kees van Tilburg, auteur van een boek over ruiterstandbeelden.

Ook in Zuid-Afrika schijnt een beeldenstorm gaande te zijn. Een journalist vroeg zich af: wat zou Nelson Mandela gezegd hebben? Hoe leefde hij met beelden uit het verleden?
Mandela zette er een beeld tegenover, een tegenbeeld. Minstens zo krachtig, het oversteeg de geschiedenis van zijn leven. Een beeld van moed, verdraagzaamheid en verzoening. Gericht op de toekomst.

illustratie: Wilma Keizer, Delftse kunstenaar